Projekt dr. Mikołaja Winiewskiego dofinansowany w konkursie na projekty badawcze CESS

26 01 2024

Projekt dr. Mikołaja Winiewskiego z Wydziału Psychologii „Żarty o Auschwitz — humor jako narzędzie do wyrażania uprzedzeń czy ochrony przed traumą” otrzymał dofinansowanie w konkursie na projekty badawcze w Centrum Doskonałości w Naukach Społecznych.

Projekt otrzymał dofinansowanie w wysokości 80 000,00 zł.

Opis projektu: Zadajmy sobie kilka pytań. Czy śmiech podczas zwiedzania obozu Zagłady to brak szacunku dla ofiar? Czy opowiadanie żartów o Holokauście to wyraz antysemityzmu? Zapewne pierwsza odpowiedź, jaka przyjdzie nam do głowy, to tak. Warto też jednak zastanowić się, skąd bierze się taka reakcja osób w zderzeniu z czymś tak niepojętym dla naszego umysłu jak planowane systematyczne ludobójstwo i jego materialne dowody. Badania nad humorem pokazują, że z jednej strony żarty bywają wyrazem uprzedzeń; mogą być sygnałem dla członków i członkiń grupy uprzywilejowanej, że jakieś grupy są niżej w hierarchii, a tym samym stanowią sposób na budowanie własnej grupowej tożsamości. Jednocześnie, niejednokrotnie żarty tego typu są bardziej akceptowane społecznie niż bezpośrednie wyrażanie uprzedzeń.

Z drugiej zaś strony wiele badań pokazuje, że poczucie humoru jest jedną ze skuteczniejszych strategii radzenia sobie ze stresem. I tak osoby wykonujące zawody, w których często stykają się z traumatycznymi wydarzeniami (np. strażacy/ki, ratownicy/czki medyczni/ne czy dziennikarze/rki), dystansują się od napotykanych tragedii, obracając je w żart, a to poprawia ich funkcjonowanie psychologiczne. Obecny projekt dotyczy tzw. ‘chorego’ humoru w zetknięciu tych dwóch aspektów.

Osoby odwiedzające miejsca pamięci czy muzea opowiadające o drastycznej historii mogą doświadczać wtórnej traumatyzacji — emocjonalnego stresu podobnego w swej naturze do tego, co czują osoby dotknięte traumą. Wstępne badania prowadzone przez nas w muzeum Auschwitz-Birkenau pokazują, że ‘nieodpowiednie’ zachowania, w tym żarty i śmiechy, są częstym zjawiskiem. Naszym celem jest wyjaśnienie jak i w jakim stopniu wynika to z mechanizmów obronnych. W jakim stopniu zachowania takie są związane z uprzedzeniami i czy zachodzi pomiędzy tymi dwoma zjawiskami związek.