Projekt dra Tomasza Oleksego dofinansowany w konkursie na projekty badawcze CESS

23 10 2024

Projekt dra Tomasza Oleksego z Wydziału Psychologii „Czy jesteśmy gotowi na świat bez wysiłku? Poczucie sensu w czasach rozwoju AI i wirtualnych miejsc” otrzymał dofinansowanie w konkursie na projekty badawcze w Centrum Doskonałości w Naukach Społecznych.

Projekt otrzymał dofinansowanie w wysokości 80 000,00 zł.

Wyobraźmy sobie potencjalny dzień z życia naukowca w przyszłości. Po zjedzeniu perfekcyjnie dobranego pod względem składników odżywczych śniadania, zamówionego automatycznie przez inteligentny dom, nasz bohater wsiada do autonomicznego samochodu, który dowozi go do pracy. Na miejscu zleca kolejnej wersji ChatGPT wymyślenie i przetestowanie oryginalnych hipotez na przesłanym mu zbiorze danych. Po przerwie na kawę, prosi AI o napisanie pierwszej wersji artykułu w oparciu o te analizy, a widząc potencjał pomysłu, również napisanie przekonującego wniosku grantowego na kontynuację badań. Po dniu pracy pora na odpoczynek. Zamiast spotkać się z partnerem, z którym pokłócił się dzień wcześniej, decyduje się na rozmowę z empatycznym chatbotem, który doskonale go rozumie (w przeciwieństwie do partnera). Zbliżające się lato oznacza również konieczność zaplanowania wakacji. Bohater całe życie marzył o zobaczeniu Himalajów, ale na myśl o wysiłku związanym z podróżą, wybiera wirtualną podróż na szczyt Mount Everestu w najnowszym systemie wirtualnej rzeczywistości. To i tak więcej niż kiedykolwiek zrobiłby w realnym świecie, gdyż jego możliwości fizyczne oraz środki finansowe pozwoliłyby mu dojść co najwyżej do pierwszego obozu pod najwyższym szczytem świata.

Czy uznalibyśmy takie życie za mające sens? Intuicyjna odpowiedź wielu osób brzmiałaby: nie, i z dużym prawdopodobieństwem uzasadniona byłaby przez oderwanie bohatera od doświadczeń w realnym, wymagającym świecie (Scripter, 2023). W dyskusjach o społecznych konsekwencjach rozwoju technologii jedną z najczęściej pojawiających się kwestii jest zastąpienie: realnych doświadczeń pracy, relacji, rozrywki ich wirtualnymi odpowiednikami. Zwolennicy technologicznego progresu argumentują, że może on doprowadzić do wzrostu dobrostanu ludzkości z wielu powodów. Automatyzacja pracy da nam więcej czasu na odpoczynek i samorealizację, problemy z samotnością i niezrozumieniem rozwiążemy dzięki interakcjami z AI, a niezadowolenie ze swojego miejsca zamieszkania – migracjami do wirtualnych światów. Wspólnym elementem tych wizji jest obietnica łatwiejszego życia – czy jesteśmy jednak gotowi na potencjalny świat, w którym nie trzeba się starać, żeby zrealizować swoje cele?

Dotychczasowe badania na temat roli wysiłku w kształtowaniu sensu pokazały istnienie tzw. paradoksu wysiłku (Inzlicht i in., 2018). Z jednej strony, ludzie mają tendencję do unikania wydatkowania zbyt dużej ilości energii na realizację celu, z drugiej – wysiłek przyczynia się do kształtowania poczucia spełnienia, docenienia wartości naszego życia, a także umożliwia nam lepsze zrozumienie siebie i świata (Inzlicht i Campbell, 2022). W tym projekcie chcemy sprawdzić w jakim stopniu postrzeganie wysiłku kształtuje poczucie sensu w świecie nowych technologii oraz stosunek do ich rozwoju. W projekcie odpowiemy na trzy główne pytania:

• Czy stosunek do technologii AI i wirtualnych miejsc zależy od tego jakie znaczenie przypisujemy wysiłkowi w naszym życiu?
• W jakim stopniu doświadczenie lub postrzeganie wysiłku wpływa na akceptację w/w technologii i poczucie sensu związanego z ich używaniem? W serii badań eksperymentalnych sprawdzimy, czy doświadczenie własnego wysiłku lub przedstawienie użycia nowej technologii jako związanego z wysiłkiem, wpłynie na jej akceptację i poczucie sensu związanego z wykonywanym za jej pomocą czynnościami.
• Czy relacje między postrzeganym wysiłkiem, akceptacją nowych technologii i poczuciem sensu będą zależeć od obszaru zastosowania danej technologii?

Sprawdzimy, czy relacje pomiędzy powyższymi zmiennymi będą podobne w kontekście

• pracy,
• relacji interpersonalnych,
• rozrywki.

Odpowiedzi na te pytania udzielimy za pomocą cyklu badań korelacyjnych oraz eksperymentalnych.